الحان قرآن - متون - حجاز

در این درس به بررسی دستگاه حجاز درده منظر پرداخته است. در پایان انتظار می‌رود:
1 - با کیفیت آهنگ این مقام آشنایی حاصل شود.
2 - موضوع آیاتی که در این مقام تلاوت می‌گردد شناخته شوند.
1 - معنای لغوی: نام منطقه‌ای در شبه جزیره‌ی عربستان و همچنین نام پرده‌ای از پرده‌های موسیقی است و گفته‌اند صدایی که از زنگوله خیزد.
2 - گستردگی و پیشینه: حجاز از جمله مقام‌های اصیل و قدیمی عرب است. بعضی آن را از الحان اهل مدینه و مکه و حجاز می‌دانند و برخی معتقدند صحرانشینان منطقه‌ی حجاز در طی مسیرهای طولانی سوار بر شتر شده و تحت تأثیر راه رفتن این حیوان نغمات خاصی را زمزمه می‌کردند. که با گذشت زمان بر وسعت آن‌ها افزوده شد و به مرور به دلیل منحصر به فرد بودن اعراب نام حجاز را بر آن نهاده‌اند. این مقام را در مغرب «الحجازالکبیر» و در عراق به عنوان «مثنوی» می‌شناسند.
3 - کیفیت آهنگ: این نغمه تا حدودی با حجاز پارسی اختلاف دارد، و عرب‌ها حق مطلب را اداء نموده‌اند و با فاصله یک پنجم این گوشه را شروع می‌کنند که خود یک جهش معنوی به سوی دنیای بالا است، از این رو مناجات به درگاه الهی با این مقام خوانده می‌شود. به روایتی صوت قرآن نیز در آهنگ حجاز بسیار موثر می‌افتد و در قلوب اهل ایمان جای می‌گیرد. حجاز حالتی جهشی دارد و گویی انسان می‌خواهد با خدای خود راز و نیاز کند مانند مناجات بالای گلدسته‌های مساجد. اساتید لحن در توصیف این مقام آن را ناله‌ی برخواسته از غم هجران حوادث گذشته می‌دانند و اجرای آن را با جریانی بسیار ملایم و روان همراه دانسته و هر نوع تکلف در آن را باعث کاهش میزان اثرگذاری قلمداد نموده‌اند.
4 - موضوع آیات: از مقام حجاز در آیات؛ بشارت، انذار، خوف، القاء مطلب، عظمت، جاودانگی، هشدار، عقاب و عتاب، اوامر، صفات الهی، تحکم، تاکید، خطاب و بلندنظری بهره می‌جویند.
همچنین گوشه‌های حجاز در آیات توحید، اسماء و صفات الهی، نشانه‌های الهی و خود حجاز در آیات اصحاب یمین مؤمنین به کار می‌رود و برخی آیات نعمت‌های خداوند، تذکر و یادآوری امر و توصیه و خلقت جهان هستی و موجودات و نیز فراخوان عمومی را نام برده‌اند.
5 - تأثیرات: حجاز نغمه‌ای بسیار جذاب و گسترده است. برخی گوشه‌های آن سرور معنوی به ارمغان می‌آورد؛ و برخی دیگر حالت بشارت‌دهنده دارد و عشق و محبت الهی را در انسان زنده می‌سازد و حالتی که این مقام در ذهن متصور می‌سازد حالت ذهنی و ضمیری آن است و غالباً تلاوت با این مقام در ذهن شنونده فاصله‌ی دور و بعد مسافت را ایجاد می‌نماید و شنونده احساس می‌کند که از مکانی بالا و دور سخن می‌گویند.
6 - جایگاه اجرا: این مقام غالباً با مقام سه‌گاه و صبا تجانس داشته و پس از مقام بیات، صبا و سه‌گاه اجرا می‌شود.
7 - گوشه‌ها و نغمه‌های فرعی: از جمله نغمه‌های فرعی این مقام، می‌توان به نغمه‌های «شهناز، حجازکار، سوزدل، شت عریان، اوج آرا» اشاره نمود و برخی دیگر به «نغمات فرعی زنگران، کارکرد، کار (حجازکار) اصفهان، غطا، نسوی، رمل، منصوری و دوکا» اشاره نموده‌اند.
8 - قاریان برتر: می‌توان اساتید رفعت، عبدالفتاح شعشعاعی، مصطفی اسماعیل، کامل یوسف و حصان را نام برد.
9 - وزن‌های لحنی:
قرار
فعول، مفاعلین، فعولن، فعولن
جواب
مفاعیل، فعولن، مفاعلن
جواب‌الجواب
فعول، مفاعلین، فعولن، مفاعلین



بزرگترکوچکتر
در باره ما  | تماس با ما |  نظرخواهی | سایت جایگزین
خدمات تلفن همراه
مراجعه: 208,760,914