احکام تبیان - پاسخ رهبری معظم به سوالات شرعی - احكام متفرّقه خیارات

1572 - آیا ترک مطالبه حق یا تأخیر در مطالبه آن مثلاً به مدّت دو سال شرعاً موجب سقوط حق می شود؟
ج. مجرّد عدم مطالبه حق، یا تأخیر در آن برای مدّتی، موجب سقوط حق نمی شود مگر در صورتی که حق فی نفسه محدود بهزمان معینی باشد.

1573 - شخصی ملکی را به قیمتی که مقداری از آن نسیه بود فروخت و بعد از آن که مقدار نقد آن را دریافت کرد و مبیع رابه مشتری تحویل داد، فرد دیگری خواستار خرید همان مبیع به قیمت بیشتری شد، آیا جایز است بیع اول را فسخ نماید تا مبیعرا به مشتری دوم به قیمت بیشتری بفروشد؟
ج. بعد از آن که بیع به نحو صحیح محقق شد التزام به عقد و وفا به آن بر فروشنده واجب است و تا زمانی که بر اساس یکی ازخیارات حق فسخ نداشته باشد، فسخ معامله و فروش مجدّد مبیع به شخص دیگر توسط او جایز نیست .

1574 - زمینی را به شخصی فروختم به این شرط که پول آن را در طی چهار سال بپردازد، ولی ازهمان زمان معامله، از فروش زمین پشیمان شدم و بعد از گذشت یک سال از مشتری خواستم که زمین را به منبرگرداند ولی او از انجام این کار امتناع ورزید، آیا راهی برای رجوع از این معامله وجود دارد؟
ج. مجرّد پشیمانی از بیع بعد از معامله از نظر شرعی اثری ندارد، بنا بر این بعد از آن که بیع به طور صحیح واقع شد، شرعاًنسبت به انتقال مبیع به خریدار نافذ است و فروشنده حق ندارد مبیع را از او پس بگیرد مگر در صورتی که بر اثر تحقّق یکی ازاسباب خیارات، خیار فسخ داشته باشد که در این صورت می تواند بیع را فسخ نماید .

1575 - شخصی زمین مفروز خود را که دارای سند رسمی است با سند عادی و اسقاط جمیع خیارات فروخته است، ولی از اینکه سند رسمی به نام خود اوست سوء استفاده نموده و آن را دوباره به شخص دیگری هم فروخته است، آیا بیع دوّم او صحیحاست؟
ج. بعد از تحقّق بیع زمین بر وجه صحیح و اسقاط همه خیارات، فروشنده حق فروش مجدّد زمین به شخص دیگر را ندارد،بلکه این معامله او فضولی بوده و منوط به اجازه مشتری اوّل است.

1576 - شخصی مقداری سیمان از کارخانه ای خریداری نموده است به این شرط که آن را به تدریج و در چندین نوبت تحویلبگیرد و تمام پول آن را هم پرداخت کرده است، بعد از آن که خریدار مقداری از سیمان را از کارخانه تحویل گرفت، قیمت آن دربازار به مقدار زیادی افزایش یافت، آیا کارخانه می تواند معامله را فسخ نموده و از تحویل بقیه سیمان به خریدار خوددارینماید؟
ج. بعد از آن که بیع به نحو صحیحِ شرعی محقّق شد اعم از این که به صورت نقدی باشد یا نسیه و یا بیع سلف، تا زمانی کهفروشنده یکی از خیارات شرعی را نداشته باشد، حق ندارد معامله را به طور یک جانبه فسخ کند.

1577 - اینجانب خانه ای را با سند بیع عادی خریدم به این شرط که مقداری از پول آن را به طور نقدی و بقیه را تا موعد مقرّریبپردازم و سند آن در مدّت سه ماه به طور رسمی به نام من شود، ولی من نتوانستم باقی مانده پول را در موعد مقرّر به فروشندهبدهم و او هم اعتراضی نکرد تا این که بعد از چهار ماه برای پرداخت آن مبلغ و دریافت مبیع به او مراجعه کردم، ولی او ازتحویل آن خودداری نمود و ادّعا کرد که معامله را بعد از انقضاء موعد پرداخت پول، فسخ کرده است، با توجه به این که بعد ازفسخ معامله، پولی را که از من گرفته بود باز نگردانده و خانه را هم در این مدّت اجاره داده و اجاره را هم دریافت کرده است،آیا به مجرّد این که باقی مانده پول را در موعد مقرّر نپرداخته ام او حقّ فسخ دارد؟
ج. مجرّد عدم پرداخت مقداری از قیمت خانه در موعد مقرّر به فروشنده، موجب ثبوت حق فسخ برای او نمی شود. بنا بر این اگرمنزل به نحو صحیح شرعی خریداری شود، ولی تحت تصرّف فروشنده باقی بماند و بدون این که حق فسخ داشته باشد آن رااجاره دهد، عقد اجاره او فضولی بوده و متوقف بر اجازه مشتری است و واجب است علاوه بر تحویل مبیع به مشتری، آن چه راهم که از مستأجر به عنوان مبلغ اجاره دریافت کرده است به او تحویل دهد مگر این که اجازه عقد اجاره را ندهد که در این صورتمی تواند اجرة المثل تصرّف در آن خانه در مدّت مذکور را مطالبه نماید .

1578 - آیا فروشنده بدون ثبوت خیار، حقّ فسخ معامله را دارد؟ و آیا می تواند بعد از تحقّق بیع، قیمت مبیع را افزایش دهد؟
ج. حق انجام هیچ یک از موارد مذکور را ندارد.

1579 - شخصی از فردی خانه ای را خریداری کرده که او هم آن را از اداره مسکن خریده است و بعد از آن که معامله تمامشد و فروشنده پول آن را از خریدار گرفت، اداره مزبور اعلام نمود که باید علاوه بر پولی که فروشنده به آن اداره پرداخت کردهاست، مبلغی اضافی هم پرداخت شود، خریدار، فروشنده را از این مسأله آگاه کرد تا آن مبلغ اضافی را بپردازد و الا بیع را فسخمی کند و پول داده شده را هم پس خواهد گرفت، ولی فروشنده از پرداخت آن مبلغ اضافی امتناع ورزید و در نتیجه آن اداره هممقرّر کرد که خانه مزبور به شخص دیگری داده شود، در این صورت، خریدار برای گرفتن پولی که داده به چه کسی باید مراجعهکند؟ به آن اداره یا فروشنده و یا کسی که به تازگی خانه به او واگذار شده است؟
ج. اگر بر اثر شرط و یا سبب دیگر معامله فسخ شود خریدار باید پول را از فروشنده مطالبه کند.

1580 - شخصی حیوانی را خرید و بعد آن را به بازار برد به این قصد که اگر مشتری برای آن حیوان یافت شد، آن را بفروشد ودر غیر این صورت معامله را فسخ نماید، آیا با این قصد، حق فسخ برای او ثابت می شود؟
ج. در فرض سؤال که مبیع حیوان است تا سه روز از زمان معامله، خیار دارد.

1581 - چند نفر ملکی را از شخصی خریده اند و در چندین نوبت مقداری از پول آن را به او پرداخته اند و پرداخت مابقی آن هممشروط به ثبت سند رسمی به نام آنان بوده است، ولی فروشنده در انجام آن کوتاهی کرده و از ثبت سند به نام آنان امتناعورزیده و مدّعی فسخ بیع است، آیا او ملزم است به معامله عمل کند؟ یا این که فسخ معامله از جانب او صحیح است؟
ج. تا زمانی که یکی از موجبات خیار از قبیل شرط یا غبن و یا غیر آن ها برای فروشنده وجود نداشته باشد، فسخ معامله توسطاو صحیح نخواهد بود بلکه باید به بیع عمل نماید و شرعاً ملزم به ثبت رسمی آن ملک به نام خریداران است .

1582 - شخصی کالایی را از فردی خرید و بعد از آن که مقداری از پول آن را پرداخت نمود، همان کالا را با مقداری سود بهشخص دیگری فروخت، ولی مشتری دوّم بعد از تصرّف در آن وقتی از سود فروشنده آگاه شد، اعلام نمود که از خرید آن پشیمانشده است، آیا فسخ معامله بر اثر آن جایز است؟
ج. اگر یکی از اسباب خیار برای مشتری دوم وجود داشته باشد، جایز است معامله را فسخ کند و الا جایز نیست .