احکام تبیان - پاسخ رهبری معظم به سوالات شرعی - هبه، هدیه، جایزه بانكى، مهر و ارث

851 - آیا هبه و هدیه عید (عیدی) خمس دارد؟
ج. هبه و هدیه خمس ندارد، هرچند احوط این است که اگر از مخارج سال زیاد بیاید، خمس آن پرداخت شود .

852 - آیا به جایزه هایی که توسط بانک ها و صندوق های قرض الحسنه به افراد پرداخت می شود، خمس تعلّق می گیرد یاخیر؟
ج. خمس در جایزه ها و هدیه ها واجب نیست .

853 - آیا مبالغی که بنیاد شهید به خانواده های شهدا می پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. چیزی که بنیاد شهید به خانواده های عزیز شهدا هدیه می کند، خمس ندارد .

854 - آیا نفقه ای که شخصی از طرف پدر یا برادر یا یکی از اقوام دریافت می کند، هدیه محسوب می شود یا خیر؟ در صورتیکه نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آیا بر نفقه گیرنده پرداخت خمس آن چه که از او می گیرد، واجب است؟
ج. تحقق عنوان هبه و هدیه تابع قصدِ دهنده است ودر فرض سؤال بر نفقه گیرنده پرداخت خمس آن واجب نیست .

855 - به دخترم یک واحد مسکونی به عنوان جهیزیه عروسیش داده ام، آیا این واحد مسکونی خمس دارد؟
ج. اگر هبه واحد مسکونی که به دخترتان بخشیده اید، عرفاًً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بین سال خمسی بخشیدهباشید، دادن خمس آن واجب نیست .

856 - آیا جایز است که انسان مالی را قبل از گذشت یک سال بر آن، به همسرش هدیه دهد، با آن که می داند وی آن مال رابرای خرید خانه در آینده و یا مخارج ضروری، ذخیره خواهد کرد؟
ج. این کار جایز است و مالی که به همسرتان بخشیده اید، اگر به مقداری باشد که عرفاًً مناسب شأن شما و افراد مانند شماستو بخشش صوری و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد .

857 - زن و شوهری برای این که خمس به اموال آن ها تعلّق نگیرد، قبل از رسیدن سال خمسی شان، اقدام به هدیه کردنسود سالانه خود به یکدیگر می کنند، امیدواریم حکم خمس آن ها را بیان فرمایید.
ج. با این گونه بخشش که صوری و برای فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمی شود .

858 - شخصی برای رفتن به حج استحبابی مبلغی را به حساب سازمان حج واریز کرده، ولی قبل از تشرف به زیارت خانهخدا، فوت نموده است، این مبلغ چه حکمی دارد؟ آیا مصرف کردن آن در نیابت از حج میت واجب است؟ آیا خمس به آن تعلّقمی گیرد؟
ج. فیش حج که در قبال مبلغی که به حساب سازمان حج واریز کرده، دریافت نموده، به قیمت فعلی اش از ترکه میت محسوبمی شود، و میت اگر حج برذمّه ندارد و وصیت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نیابی برای میت واجب نیست، و خمس آناگر پرداخت نشده باشد، در فرض سؤال واجب است پرداخت شود .

859 - باغ پدری از طریق بخشش یا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هدیه یا انتقال به او بابت ارث، قیمتزیادی نداشت، ولی در حال حاضر قیمت آن هنگام فروش با قیمت قبلی آن تفاوت زیادی کرده است، آیا به آن مقدار زیادی که بر اثر افزایش قیمت حاصل شده، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. ارث و هبه و پول فروش آن ها خمس ندارد، هرچند قیمت آن ها افزایش یافته باشد، مگر این که نگهداری آن به قصدتجارت و زیاد شدن قیمت باشد

860 - اداره بیمه مبلغی را بابت هزینه درمان به من بدهکار است و مقرر شده که در همین روزها به من پرداخت شود، آیا بهاین مبلغ خمس تعلّق می گیرد؟
ج. اگر از درآمد هزینه کرده اید و بعد بیمه آن را برمی گرداند خمس دارد .

861 - آیا به پولی که از حقوق ماهیانه ام برای خرید لوازم ازدواج در آینده، پس انداز می کنم، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. اگر عین پولی را که بابت حقوق ماهیانه می گیرید، پس انداز می کنید، باید سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آن کهبخواهید تا چند روز آینده صرف خرید لوازم ضروری ازدواج نمایید .

862 - در کتاب »تحریرالوسیله« آمده است که مهریه زن خمس ندارد و فرقی بین مهریه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشدهاست، امیدواریم آن را توضیح فرمایید.
ج. در عدم وجوب خمس مهریه فرقی بین مهریه مدت دار و بدون مدت و بین پول نقد و کالا وجود ندارد .

863 - دولت در ایام عید به کارمندان خود اجناسی را به عنوان عیدی داده که مقداری از آن تا سر سال باقی مانده است. باتوجه به این که عیدی کارمندان خمس ندارد، ولی چون ما در برابر این اجناس مقداری پول پرداخت کرده ایم، لذا آن چه به ماداده می شود هدیه به معنای دقیق آن نیست، بلکه با قیمت کمتری در برابر عوض داده شده است، آیا خمس آن مقدار از کالاکه در برابر آن پول پرداخت شده، باید داده شود؟ یا این که باید قیمت واقعی آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟و یا چون عیدی است، هیچ گونه خمسی ندارد؟
ج. در فرض مذکور نظر به این که قسمتی از اجناس در واقع از سوی دولت مجانی به کارمند داده می شود و در برابر قسمتی پولدریافت می کنند، فلذا از کالای باقی مانده به نسبت مقداری که پول در برابر آن پرداخت نموده اید، واجب است که خمس عیناجناس باقی مانده یا قیمت فعلی آن را بپردازید .

864 - شخصی فوت نموده و هنگام حیات، خمسی را که بر ذمّه اش بوده در دفتر خود یادداشت کرده و تصمیم به پرداخت آنداشته است، در حال حاضر بعد از فوت وی همه افراد خانواده او به استثنای یکی از دخترانش از پرداخت خمس خودداری کردهو در ترکه متوفّی برای مخارج خود و میت و غیر آن، تصرّف می کنند، خواهشمندیم نظر خود را در رابطه با مسائل زیر بیانفرمایید: 1. تصرّف در اموال منقول و غیرمنقول متوفّی توسط داماد یا یکی از ورّاث او، چه حکمی دارد؟ 2. غذا خوردن داماد یا یکی از ورثه در خانه او چه حکمی دارد؟ 3. تصرّفات قبلی این افراد در اموال میت و غذا خوردن آن ها در خانه متوفّی چه حکمی دارد؟
ج. اگر میت وصیت کند که مقداری از دارایی او به عنوان خمس پرداخت شود یا ورثه یقین پیدا کنند که وی مقداری خمسبدهکار است، تا وصیت میت و یا خمسی را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نمی توانند در ترکه او تصرّف نمایند، وتصرّفات آنان قبل از عمل به وصیت وی یا پرداخت دین او، نسبت به مقدار وصیت یادین در حکم غصب است و نسبت بهتصرّفات قبلی نیز ضامن هستند.