احکام تبیان - پاسخ رهبری معظم به سوالات شرعی - دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غیر آن

925 - افرادی هستند که خمس بر آن ها واجب است، ولی تا کنون آن را نپرداخته اند و در حال حاضر هم توانایی پرداخت آنرا ندارند و یا بر آن ها بسیار دشوار است، حکم آنان در این باره چیست؟
ج. مجرد عدم توانایی یا دشواری پرداخت خمس موجب برائت ذمّه و سقوط تکلیف نیست، بلکه ادای آن تا حد امکان واجباست، چنین افرادی می توانند با دست گردانِ مبالغ بدهی خود با ولیّ امر خمس یا وکیل او، آن را به تدریج برحسب استطاعتخودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند .

926 - خانه ای دارم که دارای وام قسط بندی شده است و مالک محلی تجاری هستم که در آن کاسبی می کنم و برای عملبه وظیفه شرعی ام، سال خمسی برای خود تعیین کرده ام، امیدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف کنید. ولی توان پرداخت خمس محل تجاری را به صورت قسطی دارم؟
ج. خانه مسکونی شما در فرض سؤال که نسیه خریداری شده خمس ندارد، ولی پرداخت خمس محل تجاری تان واجب است،مگر این که با پرداخت خمس کسب با بقیه وافی به هزینه زندگی شما نباشد و یا این که کسب با بقیه، کسبِِ مناسب با شأنعرفی شما نباشد.

927 - شخصی در خارج به سر می برد که خمس اموالش را نمی پرداخته است و خانه ای با مال غیر مخمّس خریده که در حالحاضر مال کافی برای ادای خمس آن ندارد، ولی هرسال مقداری بیشتر از خمس به جای خمسی که بدهکار است می پردازد،آیا این کار او صحیح است یا خیر؟
ج. در فرض سؤال باید خمسی را که برعهده دارد، دست گردان کند تا بعداًً آن را به تدریج بپردازد، و در مورد آن چه تا به حالپرداخته، به یکی از وکلای ما مراجعه نماید .

928 - شخصی چندین سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمی پرداخته، و فعلاً نمی داند چه مقدار بدهی از این بابتدارد، او در حال حاضر چگونه می تواند خود را از خمس بری الذمّه نماید؟
ج. واجب است تمام اموالی را که خمس به آن ها تعلّق گرفته، حساب کند و خمس آن ها را بپردازد، و در موارد مشکوک بایدبا ولیّ امر خمس یا وکیل او مصالحه نماید .

929 - من جوانی هستم که با خانواده ام زندگی می کنم، پدرم خمس و زکاتش را نمی پردازد، حتی خانه ای را با مال ربویساخته است و حرام بودن غذایی که در خانه می خورم، آشکار است. با توجه به این که نمی توانم از خانواده ام جدا شوم،امیدوارم تکلیف مرا در این باره بیان فرمایید.
ج. بر فرض که یقین داشته باشید که اموال پدرتان مخلوط با رباست و یا او خمس و زکات خود را نمی پردازد، لازمه اش یقینبه حرمت چیزی که او مصرف می کند و یا اموال وی که شما در آن تصرّف می کنید، نیست، و تا یقین به حرمت این اموال پیدانکرده اید، استفاده از آن برای شما اشکال ندارد. البته، اگر یقین به حرام بودن آن چه از اموال او مصرف می کنید، داشته باشید،استفاده از آن برای شما جایز نیست مگر آن که جدایی از خانواده و قطع رابطه با آنان برای شما، حرجی باشد که در این صورتاستفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولی ضامن مال دیگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستید .

930 - من اطمینان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نمی پردازد، و وقتی به او تذکر می دهم، در پاسخ می گوید که مامستحق هستیم و خمس و زکاتی بر ما واجب نیست، حکم این مسأله چیست؟
زمینه بر شما لازم نیست .

931 - ما با اشخاصی معامله می کنیم که خمس نمی دهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خرید و فروش داریم و به دیدنآنان رفته و با آنان غذا می خوریم، این مسأله چه حکمی دارد؟
ج. تصرف در اموال ایشان برای شما فی نفسه اشکال ندارد .

932 - اگر شخصی مالی را که خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد، آیا گرفتن آن مال از او جایز است؟
ج. گرفتن آن اشکال ندارد .

933 - معاشرت با مسلمانانی که به امور دینی به خصوص نماز و خمس پایبند نیستند، چه حکمی دارد؟ آیا غذا خوردن درخانه های آنان اشکال دارد؟ در صورت اشکال داشتن، کسی که چندین بار این کار را انجام داده، چه حکمی دارد؟
ج. اگر معاشرت با آنان مستلزم تأیید ایشان در عدم التزام به امور دینی نباشد، اشکال ندارد، مگر آن که ترک معاشرت با آنانمؤثر در اهتمام ایشان به امور دینی باشد که در این صورت واجب است که معاشرت به طور موقت از باب نهی از منکر ترک شود،ولی استفاده از اموال آنان از قبیل غذا و مانند آن، اشکال ندارد .

934 - یکی از دوستانم مرا زیاد به صرف غذا دعوت می کند، به تازگی متوجه شده ام که شوهر او خمس نمی دهد، آیا خوردنغذای کسی که خمس نمی دهد، برای من جایز است؟
ج. خوردن آن اشکال ندارد .

935 - فردی برای اولین بار می خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونی که نمی داند با چه مالی آن را خریده، چهحکمی دارد؟ در صورتی که بداند آن را با مالی که چند سال پس انداز شده، خریده است، حکم آن چیست؟
ج. خانه مسکونی یا سایر لوازم زندگی را اگر احتمال می دهد که با مالی که شرعاً متعلّق خمس نبوده (مانند ارث یا هبه)خریده باشد چیزی از بابت خمس آن بر او نیست، ولی اگر یقین دارد که آن را با درآمد کسب خود خریده است، لیکن نمی داندکه آیا درآمد کسب را در بین سال صرف خرید آن کرده است یا پس از پایان سال و پیش از پرداخت خمس درآمد، باید با یکی ازوکلای ما مصالحه نماید و اگر یقین دارد خانه را از درآمد کسبی که چند سال پس انداز کرده است پیش از پرداخت خمس آنخریده است، باید خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد. و در مورد تنزّل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است .

936 - عالمی در یکی از شهرها مبلغی را به عنوان خمس دریافت کرده، ولی برای او انتقال عین آن مال به شما یا دفترتانمشکل است، آیا می تواند آن را از طریق بانک حواله کند؟ با توجه به این که مالی که از بانک گرفته می شود عین مالی که در آنشهر به بانک پرداخت شده، نیست؟
ج. تحویل خمس و سایر حقوق شرعی از طریق بانک اشکال ندارد .

937 - اگر زمینی را با مال غیر مخمّس بخرم، آیا نماز خواندن در آن زمین جایز است یا خیر؟
ج. نماز خواندن در آن اشکال ندارد .

938 - اگر مشتری بداند که به عین مالی که خریده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آیا تصرّف در آن کالابرای او جایز است؟
ج. اشکال ندارد .

939 - اگر صاحب مغازه ای نداند که مشتری که با او معامله می کند، خمس مالش را پرداخته است یا خیر، آیا دادن خمسآن اموال بر او واجب است؟
ج. چیزی برعهده او نیست و وظیفه ای هم نسبت به فحص ندارد .

940 - اگر مثلاً چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت برای به کارگیری در یک کار تولیدی سرمایه گذاری کنند ویکی از آن ها خمس ندهد، آیا شراکت با او صحیح است یا خیر؟ و آیا دیگر شریکان می توانند مال فردی را که خمس نمی دهدبه عنوان قرض الحسنه گرفته و به کار بیاندازند؟ و به طور کلی اگر چند نفر با هم شریک باشند، آیا بر هر کدام از آن ها واجباست خمس درآمد خود را به طور مستقل بپردازد یا این که خمس باید از صندوق مشترک پرداخت شود؟
ج. شراکت با شخصی که به سرمایه اش خمس تعلّق گرفته ولی آن را نپرداخته است، فی نفسه اشکال ندارد .

941 - اگر شرکای من حساب سال خمسی نداشته باشند، تکلیف من چیست؟
ج. بر هر یک از شرکا واجب است که حقوق شرعی سهام خود را بپردازند و اگر بقیه شریکها آن را پرداخت نمی کنند، مجازهستید به شراکت خود با آنان ادامه دهید .