احکام شرعی - احکام خرید و فروش/ - شرایط فروشنده و خریدار - تطابق با فتوای آیت الله العظمی خویی

2081 - برای فروشنده و خریدار شش چیز شرط است : اول : آنکه بالغ باشند. دوم :َنکه عاقل باشند. سوم : ( آنكه سفيه نباشند، يعني مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف نكنند.چهارم ...) آنکه حاکم شرع آنان را از تصرف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد. چهارم : آنکه قصد خرید و فروش داشته باشند، پس اگر مثلا به شوخی بگوید مال خود را فروختم ، معامله باطل است . پنجم : آنکه کسی آنها را مجبور نکرده باشد. ششم : آنکه جنس و عوضی را که می دهند مالک باشند، یا مثل پدر و جد صغیراختیار مال در دست آنان باشد. و احکام اینها در مسایل آینده گفته خواهد شد.

2082 - ( معامله با بچه نابالغ كه مستقل در معامله باشد باطل است . اما اگرمعامله با ولي باشد و بچه نابالغ مميز فقط صيغه معامله را جاري سازد، معامله صحيح است ، بلكه اگر جنس يا پول مال ديگري باشد و آن بچه به وكالت از صاحبش مال رابفروشد يا به آن پول چيزي بخرد، ظاهر اين است كه معامله صحيح است ، اگر چه بچه مستقل در تصرف باشد. و همچنين است اگر طفل وسيله باشد كه پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خريدار برساند، يا جنس را به خريدار بدهد و پول را به فروشنده برساند، اگرچه مميز نباشد معامله صحيح است ، چون واقعا دو نفر بالغ با يكديگرمعامله كرده اند، ولي بايد فروشنده و خريدار يقين يا اطمينان داشته باشند كه طفل جنس يا پول را به صاحب آن مي رساند.) معامله با بچه نابالغ باطل است ، اگر چه پدر یا جد آن بچه به اواجازه داده باشند که معامله کند، ولی اگر بچه ممیز باشد و چیز کم قیمتی را که معامله آن برای بچه ها متعارف است معامله کند، اشکال ندارد. و نیز اگر طفل وسیله باشد که پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خریدار برساند یا جنس را به خریداربدهد و پول را به فروشنده برساند، چون واقعا دو نفر بالغ با یکدیگر معامله کرده اند، معامله صحیح است ، ولی باید فروشنده و خریدار یقین داشته باشند که طفل جنس و پول را به صاحب آن می رساند.

2083 - اگر از بچه نابالغ ( در صورتي كه معامله با او صحيح نباشد - به طوري كه در مسأله 2082گذشت - چيزي بخرد يا...) چیزی بخرد یا چیزی به او بفروشد باید جنس یاپولی را که از او گرفته به صاحب آن بدهد یا از صاحبش رضایت بخواهد، و اگرصاحب آن را نمی شناسد و برای شناختن او هم وسیله ای ندارد باید چیزی را که ازبچه گرفته از طرف صاحب آن مظالم بدهد، ولی اگر چیزی را که گرفته مال خودصغیر باشد باید به ولی اش برساند، ( پايان مسأله در رساله آيةالله خويي .) و اگر او را پیدا نکرد به حاکم شرع بدهد.

2084 - ( اگر كسي با بچه مميز در صورتي كه معامله با آن صحيح نيست معامله كندو جنس يا پولي كه به بچه داده از بين برود، ظاهر اين است كه مي تواند از بچه بعداز بلوغش يا از ولي او مطالبه نمايد، و اگر بچه مميز نباشد حق مطالبه ندارد.) اگر کسی با بچه نابالغ معامله کند و جنس یا پولی که به بچه داد ازبین برود، نمی تواند از بچه یا ولی او مطالبه کند.

2085 - اگر خریدار یا فروشنده را به معامله مجبور کنند، چنانچه بعد ازمعامله راضی شود و بگوید راضی هستم معامله صحیح است ، ولی احتیاط مستحب آن است که دوباره صیغه معامله را بخوانند.

2086 - اگر انسان مال کسی را بدون اجازه او بفروشد، چنانچه صاحب مال به فروش آن راضی نشود و اجازه نکند معامله باطل است .

2087 - پدر و جد پدری طفل ( و نيز وصي پدر و وصي جد پدري بر طفل مي توانند مال طفل را بفروشند، ومجتهد عادل هم در صورتي كه ضرورت اقتضا كند مي تواند مال ديوانه يا طفل يتيم يامال كسي را كه غايب است بفروشد.) در صورتی می توانند مال طفل را بفروشند که برای او مفسده نداشته باشد ، بلکه بهتر آن است که تا مصلحت نباشد نفروشند، اماوصی پدر و وصی جد پدری و حاکم شرع فقط در صورتی می توانند مال طفل را بفروشندکه مصلحت طفل در آن باشد.

2088 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد معامله صحیح است ، ( و چيزي را كه غصب كننده به مشتري داده و منفعتهاي آن از موقع معامله ، ملك مشتري است ، و چيزي را كه مشتري داده و منفعتهاي آن از موقع معامله ، ملك كسي است كه مال او را غصب كرده اند.) و احتیاط واجب آن است که مشتری و صاحب مال در منفعتی که برای جنس و عوض آن بوده با یکدیگر مصالحه کنند.

2089 - اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن ، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه نکند معامله باطل است ، ( و اگر اجازه نمايد معامله صحيح است ، ولي پول مال مالك مي شود نه مال غاصب .) و اگر برای کسی هم که مال را غصب کرده اجازه نماید صحیح بودن معامله اشکال دارد.