احکام شرعی - احکام ودیعه <امانت> - تطابق با فتوای آیت الله العظمی خویی

2327 - اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد واو هم قبول کند، یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعدا گفته می شود عمل نماید.

2328 - امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد باید هر دو ( عاقل باشند، پس اگر انسان مالي را پيش ديوانه امانت بگذارد، ياديوانه پيش كسي امانت بگذارد صحيح نيست . ولي جايز است بچه مميز با اذن ولي ،مالش را نزد كسي امانت بگذارد، و همچنين جايز است مال ديگري را با اذنش نزدكسي امانت بگذارد، و امانت گذاشتن نزد بچه مميز عيبي ندارد اگر چه ولي اجازه نداده باشد.) بالغ و عاقل باشند پس اگر انسان مالی را پیش بچه یا دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه و بچه مالی را پیش کسی امانت بگذارند صحیح نیست .

2329 - ( اگر از بچه اي چيزي را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول كند، بايدآن را به صاحبش بدهد، و اگر آن چيز مال خود بچه است و ولي در امانت گذاشتن بچه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولي او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان كوتاهي كند و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد، و همچنين است حال ، اگرامانت گذار ديوانه باشد.) اگر از بچه یا دیوانه چیزی را به طور امانت قبول کند، باید آن رابه صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه یا دیوانه است باید به ولی او برساندو چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد ولی اگر برای این که مال از بین نرود آن را از بچه گرفته ، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد، ضامن نیست .

2330 - کسی که نمی تواند امانت را نگهداری نماید، ( در صورتي كه امانت گذار ملتفت حال او نباشد، بنابر احتياط واجب بايد قبول نكند.) بنابر احتیاط واجب بایدقبول نکند ولی اگر صاحب مال در نگهداری آن عاجزتر باشد و کسی هم که بهتر حفظکند نباشد این احتیاط واجب نیست .

2331 - اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضرنیست ،چنانچه او مال را بگذارد و برود ( قيد "و اين شخص مال را برندارد" در رساله آيةالله خويي ذكر نشده است .) و این شخص مال را بر ندارد وآن مال تلف شودکسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست ، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.

2332 - کسی که چیزی را امانت می گذارد، هر وقت بخواند می تواند آن را پس بگیرد، و کسی هم که امانت را قبول می کند، هر وقت بخواهد می تواند آن را به صاحبش برگرداند.

2333 - اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید هرچه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولی صاحبش برساند یا به آنان خبر دهد که به نگهداری حاضر نیست و اگر بدون عذر، مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهدچنانچه مال تلف شود باید عوض آن را بدهد.

2334 - کسی که امانت را قبول می کند، اگر برای آن ، جای مناسبی ندارد، باید جای مناسب تهیه نماید. و طوری آن را نگهداری کند که مردم نگویند ( عبارت "در امانت خيانت كرده " در رساله آية الله خويي ذكر نشده است .) در امانت خیانت کرده و در نگهداری آن کوتاهی نموده است و اگر در جایی که مناسب نیست بگذارد و تلف شود باید عوض آن را بدهد.

2335 - کسی که امانت را قبول می کند اگر در نگهداری آن کوتاهی نکند و تعدی یعنی زیاده روی هم ننماید و اتفاقا آن مال تلف شود ضامن نیست ( ولي اگر آن را در جايي بگذارد كه مأمون از آن نباشد كه ظالمي بفهمد وآن را ببرد، چنانچه تلف شود، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد.) ولی اگر به اختیارخودش آن را در جایی بگذارد که گمان می رود ظالمی بفهمد و آن را ببرد چنانچه تلف شود باید عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن که جایی محفوظ تر از آن نداشته باشد ونتواند مال را به صاحبش یا به کسی که بهتر حفظ کند برساند که در این صورت ضامن نیست .

2336 - اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین کند و به کسی که امانت را قبول کرده بگوید: که باید مال را در این جا حفظ کنی و اگر احتمال هم بدهی که از بین برود، نباید آن را به جای دیگری ببری ، ( اگر به جاي ديگر ببرد و تلف شود، ضامن است .) چنانکه امانت داراحتمال دهد که در آن جا از بین برود و بداند چون آن جا در نظر صاحب مال برای حفظبهتر بوده ، گفته است که نباید از آن جا بیرون ببری ، می تواند آن را به جای دیگر ببرد و اگر در آن جا ببرد و تلف شود ضامن نیست ولی اگر نداند به چه جهت گفته که به جای دیگر نبر، چنانچه به جای دیگر ببرد و تلف شود احتیاط واجب آن است که عوض آن را بدهد.

2337 - اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین کند ( و كسي كه امانت را قبول كرده ، بداند آن محل در نظر صاحب مال خصوصيتي نداشته ، بلكه يكي از موارد حفظ آن بوده ، مي تواند آن را به جاي ديگري كه مال در آن جا محفوظ تر يا مثل محل اولي است ببرد و چنانچه مال در آن جا تلف شود، ضامن نيست .) ولی به کسی که امانت را قبول کرده نگوید که آن را به جای دیگر نبر، چنانکه امانت دار احتمال دهد که در آن جا از بین می رود، باید آن را به جای دیگری که مال درآنجا محفوظ تراست ببرد و چنانچه مال در آن جای اول تلف شود ضامن است مگرآن که صاحب مال هم احتمال تلف شدن مال را در آن جا بدهد در این صورت کسی که امانت را قبول کرده ، ضامن نیست .

2338 - اگر صاحب مال دیوانه شود، کسی که امانت را قبول کرده باید فوراامانت را به ولی او برساند، و یا به ولی او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولی او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود باید عوض آن رابدهد.

2339 - اگر صاحب مال بمیرد، امانت دار باید مال را به وارث اوبرساند، یا به وارث او خبر دهد، و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبردادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن است ، ولی اگر برای آن که می خواهد بفهمدکسی که می گوید من وارث میتم راست می گوید یا نه ، یا میت وارث دیگری دارد یانه ، مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن نیست .

2340 - اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد، کسی که امانت راقبول کرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به کسی بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکی ازورثه بدهد ضامن سهم دیگران است .

2341 - اگر کسی که امانت را قبول کرده بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یاولی او باید هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد یا امانت را به او برساند.

2342 - اگر امانت دار نشانه های مرگ را در خود ببیند چنانچه ممکن است ،باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد در صورتی که وارث اوامین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیت کند وگرنه باید وصیت کند وشاهد بگیرد و به وصی و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن رابگوید.

2343 - اگر امانت دار نشانه های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه ای که در مسأله پیش گفته شد عمل نکند چنانچه آن امانت از بین برود، باید عوضش رابدهد، اگر چه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد و مرض او خوب شود یا بعد ازمدتی پشیمان شود و وصیت کند.