احکام شرعی - احکام غصب - تطابق با فتوای آیت الله العظمی خویی

2545 - اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری که برای عموم ساخته شده است استفاده کنند، حق آنان را غصب نموده ، و همچنین است ( اگر كسي در مسجد جايي را براي خود بگيرد و ديگري را نگذارد كه از آن جا استفاده نمايد.) بنابراحتمال موافق با احتیاط، اگر جایی را در مسجد که قبلا دیگری به آن پیشی گرفته است تصرف کند.

2546 - چیزی را که انسان پیش طلبکار گرو می گذارد، باید پیش او بماند که اگر طلب او را ندهد طلب خود را از آن به دست آورد. پس اگر پیش از آن که طلب او را بدهد آن چیز را از او بگیرد، حق او را غصب کرده است .

2547 - مالی را که نزد کسی گرو گذاشته اند، اگر دیگری غصب کند، صاحب مال وطلبکار می توانند چیزی را که غصب کرده ، از او مطالبه نمایند، و چنانچه آن چیز رااز او بگیرند، باز هم در گرو است ، و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن رابگیرند، آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.

2548 - اگر انسان چیزی را غصب کند باید به صاحبش برگرداند و اگر آن چیزاز بین برود باید عوض آن را به او بدهد.

2549 - اگر از چیزی که غصب کرده منفعتی به دست آید، مثلا از گوسفندی که غصب کرده بره ای پیدا شود، مال صاحب مال است ، و نیز کسی که مثلا خانه ای را غصب کرده ،اگر چه در آن ننشیند، باید اجاره آن را بدهد.

2550 - اگر از بچه یا دیوانه چیزی را ( كه مال بچه و ديوانه است غصب كند...) غصب کند، باید آن را به ولی او بدهدو اگر از بین رفته ، باید عوض آن را بدهد.

2551 - هرگاه دو نفر با هم چیزی را غصب کنند، اگر چه هر یک به تنهایی می توانسته اند آن را غصب نمایند، هر کدام آنان ( ضامن نصف آن است .) به نسبت استیلایی که پیداکرده ، ضامن آن است .

2552 - اگر چیزی را که غصب کرده با چیز دیگری مخلوط کند، مثلا گندمی را که غصب کرده با جو مخلوط نماید، چنانچه جدا کردن آنها ممکن است اگر چه زحمت داشته باشدباید جدا کند و به صاحبش برگرداند.

2553 - ( اگر شخصي مثلا گوشواره اي را كه غصب كرده خراب نمايد، بايد آن را بامزد ساختش به صاحب آن بدهد، و چنانچه براي اين كه مزد ندهد بگويد: "َن را مثل اولش مي سازم "، مالك مجبور نيست قبول نمايد، و نيز مالك نمي تواند او را مجبوركند كه آن را مثل اولش بسازد.) اگر ظرف طلا و نقره یا چیز دیگری را که نگاه داشتنش جایز است ،کصب کند و خراب نماید، باید آن را با مزد ساختنش به صاحب آن بدهد، و در صورتی که مزد ساختن کمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد، تفاوت قیمت را هم باید بدهدو چنانچه برای این که مزد ندهد بگوید: "َن را مثل اولش می سازم "، مالک مجبورنیست قبول نماید، و نیز مالک نمی تواند او را مجبور کند که آن را مثل اولش بسازد.

2554 - اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اولش بهتر شود،مثلاطلایی را که غصب کرده گوشواره بسازد، چنانچه صاحب مال بگوید: مال را به همین صورت بده ، باید به او بدهد و نمی تواند برای زحمتی که کشیده مزد بگیرد بلکه بدون اجازه مالک حق ندارد آن را به صورت اولش درآورد و اگر بدون اجازه او آن چیز رامثل اولش کند باید مزد ساختن آن را هم به صاحبش بدهد ( پايان مسأله در رساله آيةالله خوئي .) و در صورتی که مزدساختن کمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قیمت را هم باید بدهد.

2555 - اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اولش بهتر شود وصاحب مال بگوید: "باید آن را به صورت اول درآوری "، واجب است آن را به صورت اولش درآورد، و چنانچه قیمت آن به واسطه تغییر دادن ازاولش کمتر شود،باید تفاوت آن را به صاحبش بدهد، پس طلایی را که غصب کرده ، اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید: "باید به صورت اولش درآوری "، در صورتی که بعد از آب کردن ، قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن کمتر شود، باید تفاوت آن را بدهد.

2556 - اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند، یا درخت بنشاند، زراعت و درخت و میوه آن مال خود او است ، و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت ، و درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده ، باید فورا زراعت ، یا درخت خود را، اگر چه ضررنماید، از زمین بکند، و نیز باید اجاره زمین را در مدتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد، و خرابیهایی را که در زمین پیدا شده درست کند، مثلاجای درختها را پر نماید، و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود،باید تفاوت آن را هم بدهد، و نمی تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به اوبفروشد، یا اجاره دهد، و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور کند که درخت یازراعت را به او بفروشد.

2557 - اگر صاحب زمین راضی شود که زراعت و درخت در زمین او بماند، کسی که آن را غصب کرده ، لازم نیست درخت و زراعت را بکند، ولی باید اجاره آن زمین راازوقتی که غصب کرده تا وقتی صاحب زمین راضی شده بدهد.

2558 - اگر چیزی را که غصب کرده از بین برود در صورتی که مثل گاو و گوسفندباشد که ( از جهت خصوصيات شخصي ، قيمت آن در نظر عقلا با قيمت فرد ديگري فرق دارد، بايد قيمت آن را بدهد و چنانچه قيمت بازار آن فرق كرده باشد بايد قيمت وقتي را كه غصب كرده بدهد، و احتياط مستحب آن است كه بالاترين قيمتي را كه اززمان غصب تا زمان تلف داشته ، بدهد.) قیمت اجزای آن با هم فرق دارد مثلا گوشت آن یک قیمت و پوست آن قیمت دیگر دارد، باید قیمت آن را بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باشد باید قیمت روزی را که تلف کرده بدهد.

2559 - اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد ( كه قيمت افرادش از جهت خصوصيات شخصيه با هم فرق ندارد، بايد مثل همان چيزي را كه غصب كرده بدهد، ولي چيزي را كه مي دهد، بايد خصوصيات نوعي وسنخيش مانند چيزي باشد كه آن را غصب كرده و از بين رفته است ، مثلا اگر از قسم اعلاي برنج غصب كرده ، نمي تواند از قسم پست تر بدهد.)که قیمت اجزایش با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد، ولی چیزی را که می دهد، باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است .

2560 - اگر چیزی را که مثل گوسفند ( است غصب نمايد و از بين برود، چنانچه قيمت بازار آن فرق نكرده باشدولي در مدتي كه پيش او بوده ، مثلا چاق شده باشد، بايد قيمت وقتي را كه چاق بوده ،بدهد.) قیمت اجزای آن با هم فرق دارد غصب نماید و از بین برد چنانچه قیمت بازار آن فرق نکرده باشد ولی در مدتی که پیش اوبوده مثلا چاق شده باشد باید قیمت چاقی را که از بین رفته بدهد.

2561 - اگر چیزی را که غصب کرده دیگری از او غصب نماید و از بین برود، صاحب مال می تواند عوض آن را از هرکدام آنان بگیرد، ( يا از هر كدام آنان مقداري از عوض آن را مطالبه نمايد و چنانچه عوض مالي را از اولي بگيرد، اولي مي تواند آنچه را داده از دوم بگيرد، ولي اگر از دومي كه آن چيز پيش او تلف شده بگيرد، او نمي تواند آنچه را كه داده از اولي مطالبه نمايد.) و اگر از اولی بگیرد،می تواند اولی از دومی مطالبه کند، ولی اگر دومی به اولی برگردانده و پیش اوتلف شده ، نمی تواند از او مطالبه کند.

2562 - اگر چیزی را که می فروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد، مثلا چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند بدون وزن معامله نمانید، معامله باطل است و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند که در مال یک دیگر تصرف کنند اشکال ندارد وگرنه چیزی را که از یک دیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را به هم برگرداند و در صورتی که مال هریک در دست دیگری تلف شود چه بداند معامله باطل است چه نداند باید عوض آن را بدهد.

2563 - هرگاه مالی را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند یا مدتی نزد خود نگهداردتا اگر پسندیده بخرد، در صورتی که آن مال تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهد.