احکام شرعی - احکام اجاره/ - مسائل متفرقه اجاره - تطابق با فتوای آیت الله العظمی سیستانی

2193 - مالی را که مستأجر بابت اجاره می دهد باید معلوم باشد، پس اگر ازچیزهایی است که مثل گندم با وزن معامله می کنند، باید وزن آن معلوم باشد، و اگراز چیزهایی است که ( مثل پولهاي رايج با شماره معامله مي كنند...) مثل تخم مرغ با شماره معامله می کنند، باید شماره آن معین باشد، و اگر مثل اسب و گوسفند است ، باید اجاره دهنده آن را ببیند یا مستأجرخصوصیات آن را به او بگوید.

2194 - اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم اجاره دهد و مال الاجاره را ( حاصل همان زمين كه فعلا موجود نيست قرار دهد و يا اين كه كلي در ذمه قرار دهد، مشروط بر آنكه از حاصل همان زمين پرداخت شود اجاره صحيح نيست ، و امااگر مال الاجاره بالفعل موجود باشد مانعي ندارد.)جو یا گندم همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح نیست .

2195 - کسی که چیزی را اجاره داده ، تا آن چیز را تحویل ندهد حق ندارد اجاره آن را مطالبه کند، و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد، پیش از انجام عمل حق مطالبه اجرت ندارد. ( مگر در مواردي كه معمول است اجرت را پيش از انجام عمل پرداخت كنند، مانند اجير براي حج .)

2196 - هرگاه چیزی را که اجاره داده تحویل دهد، اگرچه مستأجر تحویل نگیرد یاتحویل بگیرد و تا آخر مدت اجاره از آن استفاده نکند، باید مال الاجاره آن رابدهد.

2197 - اگر انسان اجیر شود که در روز معینی کاری را انجام دهد و در آن روز برای انجام آن کار حاضر شود، کسی که او را اجیر کرده اگرچه آن کار را به او مراجعه نکند، باید اجرت او را بدهد، مثلا اگر خیاطی را در روز معینی برای دوختن لباسی اجیر نماید و خیاط در آن روز آماده کار باشد، اگرچه پارچه را به او ندهدکه بدوزد، باید اجرتش را بدهد، چه خیاط بیکار باشد، چه برای خودش یا دیگری کارکند.

2198 - اگر بعد از تمام شدن مدت اجاره معلوم شود که اجاره باطل بوده ، مستأجرباید مال الاجاره را به مقدار معمول به صاحب ملک بدهد، مثلا اگر خانه ای را یک ساله به صد تومان اجاره کند بعد بفهمد اجاره باطل بوده ، چنانچه اجاره آن خانه معمولا پنجاه تومان است ، باید پنجاه تومان را بدهد و اگر دویست تومان است ، ( در صورتي كه اجاره دهنده صاحب مال يا وكيل مطلق او بوده و از اجاره معمولي خانه هم اطلاع داشته لازم نيست بيش از صد تومان بدهد، و اگر غير اينهابوده بايد دويست تومان را بپردازد، و نيز اگر بعد از گذشتن مقداري از مدت اجاره معلوم شود كه اجاره باطل بوده ، نسبت به اجرت مدت گذشته نيز اين حكم جاري است .)باید دویست تومان را بپردازد، و نیز اگر بعد از گذشتن مقداری از مدت اجاره معلوم شود که اجاره باطل بوده ، باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به صاحب ملک بدهد.

2199 - اگر چیزی را که اجاره کرده از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفاده بردن از آن هم زیاده روی ننموده ضامن نیست ، و نیز اگرمثلا پارچه ای را که به خیاط داده از بین برود، در صورتی که خیاط زیاده روی نکرده و در نگهداری آن هم کوتاهی نکرده باشد نباید عوض آن را بدهد.

2200 - هرگاه صنعتگر چیزی را که گرفته ضایع کند ضامن است .

2201 - اگر قصاب سر حیوانی را ببرد وآن را حرام کند چه مزد گرفته باشد چه مجانی سر بریده باشد، باید قیمت آن را به صاحبش بدهد.

2202 - اگر حیوانی را اجاره کند و معین نماید که چقدر بار بر آن بگذارد، چنانچه بیشتر از آن مقدار بار کند و آن حیوان بمیرد یا معیوب شود ضامن است و نیز اگرمقدار بار را معین نکرده باشند و بیشتر از معمول بار کند و حیوان تلف شود یامعیوب گردد ضامن می باشد. ( و در هر دو صورت اجرت زيادي را بر حسب معمول نيز بايد بدهد.)

2203 - اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزدیا رم کند و بار را بشکند صاحب حیوان ضامن نیست ، ولی اگر به واسطه ( زدن غير معمول ...) زدن ومانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است .

2204 - اگر کسی بچه ای را ختنه کند ( و در كار خود كوتاهي نمايد يا اشتباه كند، مثل اين كه بيش از مقدارمعمول ببرد و آن بچه بميرد و يا به او ضرر برسد ضامن است ، و اما اگر كوتاهي يااشتباه نكرده باشد و بچه از اصل عمل ختنه بميرد يا به او ضرر برسد، چنانچه درتشخيص اين كه آيا بچه ضرر مي بيند يا نه به او رجوع نشده باشد و نيز نمي دانسته كه بچه ضرر مي بيند ضامن است .) و ضرری به آن بچه برسد یا بمیرد،چنانچه بیشتر از معمول بریده باشد ضامن است و اگر بیشتر از معمول نبریده باشد ضامن نیست .

2205 - اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد ( يا براي او دوايي توصيه كند و به واسطه خوردن دوا ضرري به مريض برسد يا بميرد پزشك ضان است ، هر چند در معالجه كوتاهي نكرده باشد.) یا درد و دوای مریض رابه او بگوید و مریض دوا را بخورد، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد دکتر ضامن است ، ولی اگر فقط بگوید فلان دوا برای فلان مرض فایده دارد و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد دکتر ضامن نیست .

2206 - هرگاه دکتر به مریض ( بگويد كه اگر ضرري به تو برسد ضامن نيستم ، در صورتي كه ...) یا ولی او بگوید که اگر ضرری به مریض برسدضامن نباشد، در صورتی که دقت و احتیاط خود را بکند و به مریض ضرری برسد یابمیرد، دکتر ضامن نیست .

2207 - مستأجر و کسی که چیزی را اجاره داده با رضایت یکدیگر می توانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر در اجاره شرط کنند که هر دو یا یکی از آنان حق به هم زدن معامله را داشته باشند می توانند مطابق قرارداد اجاره را به هم بزنند.

2208 - اگر اجاره دهنده یا مستأجر بفهمد که مغبون شده است چنانچه در موقع خواندن صیغه ملتفت نباشد که مغبون است ، می تواند اجاره را به هم بزند ( چنانچه در موقع اجاره نمودن ملتفت نباشد كه مغبون است ، مي توانداجاره را به هم بزند، به تفصيلي كه در مسأله 2124 گذشت ، ولي اگر در صيغه اجاره شرط كنند كه ...) ولی اگر در صیغه اجاره شرط کنند که اگر مغبون هم باشند حق به هم زدن معامله را نداشته باشند، نمی توانند اجاره را به هم بزنند.

2209 - اگر چیزی را اجاره دهد و پیش از آن که تحویل دهد کسی آن را غصب نمایدمستأجر می تواند اجاره را به هم بزند و چیزی را که به اجاره دهنده داده پس بگیرد،یا اجاره را به هم نزند و اجاره مدتی را که در تصرف غصب کننده بوده به میزان معمول از او بگیرد، پس اگر حیوانی را یک ماهه به ده تومان اجاره نماید و کسی آن را ده روز غصب کند و اجاره معمولی ده روز آن پانزده تومان باشد می تواندپانزده تومان را از غصب کننده بگیرد.

2210 - اگر چیزی را که اجاره کرده ( ديگري نگذارد كه آن را تحويل بگيرد و يا پس از تحويل گرفتن ديگري آن را غصب كند يا مانع از استفاده بردن از آن شود نمي تواند اجاره را به هم بزند وفقط حق دارد كرايه آن چيز را به مقدار معمول از غصب كننده بگيرد.) تحویل بگیرد و بعد دیگری آن را غصب کندنمی تواند اجاره را به هم بزند و فقط حق دارد کرایه آن چیز را به مقدار معمول از غصب کننده بگیرد.

2211 - اگر پیش از آن که مدت اجاره تمام شود ملک را به مستأجر بفروشد اجاره به هم نمی خورد و مستأجر باید مال الإجاره را به فروشنده بدهد و همچنین است اگر آن را به دیگری بفروشد.

2212 - اگر پیش از ابتدای مدت اجاره ( چيزي را كه اجاره كرده از قابليت استفاده اي كه براي مستأجر تعيين گشته بيفتد اجاره باطل مي شود و پولي كه مستأجر...) ملک بطوری خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشد اجاره باطل می شود و پولی که مستأجر به صاحب ملک داده به او برمی گردد بلکه اگر طوری باشد که بتوانداستفاده مختصری هم از آن ببرد می تواند اجاره را به هم بزند.

2213 - اگر ملکی را اجاره کند و بعد از گذشتن مقداری از مدت اجاره ( از قابليت استفاده اي كه براي مستأجر تعيين گشته بيفتد اجاره مدتي كه باقيمانده باطل مي شود ولي مي تواند اجاره مدت گذشته را به هم بزند و "اجرةالمثل "يعني اجرت معمولي آن مدت را بدهد.) به طوری خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشداجاره مدتی که باقی مانده باطل می شود و اگر استفاده مختصری هم بتواند از آن ببرد می تواند اجاره مدت باقی مانده را به هم بزند.

2214 - اگر خانه ای را که مثلا دو اطاق دارد اجاره دهد و یک اطاق آن خراب شودچنانچه ( اجاره دهنده آن را به طور معمول بسازد كه با اطاق قبلي فرق بسيار پيدامي كند حكم آن همان است كه در مسأله پيش گفته شد و اگر اينچنين نباشد، پس اگراجاره دهنده فورا آن را بسازد و هيچ مقدار...) فورا آن را بسازد و هیچ مقدار از استفاده آن از بین نرود اجاره باطل نمی شود و مستأجر هم نمی تواند اجاره را به هم بزند، ولی اگر ساختن آن به قدری طول بکشد که مقداری از استفاده مستأجر از بین برود اجاره به آن مقدار باطل می شود و مستأجر می تواند اجاره ( تمام مدت را به هم بزند و براي استفاده اي كه كرده "اجرةالمثل " بدهد.) باقی مانده را به هم بزند.

2215 - اگر اجاره دهنده یا مستأجر بمیرد اجاره باطل نمی شود ولی اگر خانه مال اجاره دهنده نباشد ( و تنها منافع خانه در مدت حياتش مال او باشد، مثلا ديگري وصيت كرده باشد كه ...) مثلا دیگری وصیت کرده باشد که تا او زنده است منفعت خانه مال او باشد، چنانچه آن خانه را اجاره دهد و پیش از تمام شدن مدت اجاره بمیرد، از وقتی که مرده اجاره باطل است . ( و اگر مالك فعلي آن اجاره را امضاء كند صحيح مي شود و وجه اجاره مدتي كه بعد از مردن اجاره دهنده باقي مانده به مالك فعلي راجع مي شود.)

2216 - اگر صاحب کار بنا را وکیل کند که برای او عمله بگیرد چنانچه بناکمتر از مقداری که از صاحب کار می گیرد به عمله بدهد زیادی آن بر او حرام است وباید آن را به صاحب کار بدهد، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد یا به دیگری بدهد ( در صورتي كه مقداري خودش كار كرده و باقي را به كمتر از مقداري كه اجير شده به ديگري بدهد زيادي آن براي او حلال مي باشد.) در صورتی که کمتر ازمقداری که اجیر شده به دیگری بدهد زیادی آن برای او حلال می باشد.

2217 - اگر رنگرز قرار بگذارد که مثلا پارچه را با نیل رنگ کند چنانچه با رنگ دیگر رنگ نماید حق ندارد چیزی بگیرد.