پیش از حضرت امام(ره) بسیاری از فقها در شرایطی که فرصت را مهیا می‌دیدند در میان آثار و مکاتبات خویش به امکان تحقق حکومت اسلامی اشاره می‌کردند.
از مهم‌ترین این اشاره‌ها که در تاریخ، مغفول مانده است؛ اظهارات صریح آیت‌الله مجدد، میرزای شیرازی است که در رساله جوابیه و در پاسخ به پرسشهای شیخ فضل‌الله نوری آمده است.
با این وصف تا تدریس درس‌های ولایت فقیه و تدوین آن در کتابی مستقل، هیچگاه فقهای عظام نتوانسته بودند به این مهم به طور جامع و مستقل بپردازند.
اول بهمن 1348 ش، حضرت امام خمینی(ره) سلسله درس‌های "ولایت فقیه" یا "حکومت اسلامی" را آغاز کردند و همزمان با رهبری نهضت و بسیج نیروهای جوان و دانشگاهی، نظریه خود را برای بنیان حکومتی اسلام در عصر غیبت بیان فرمودند.
این سلسله درس‌ها طی 12 جلسه در مسجد شیخ انصاری نجف بیان شد و طی آن حضرت امام(ره) با بیانی مستدل و فقهی به اصل تفکیک ناپذیری دین و سیاست پرداختند.
این سلسله درس‌ها، پس از مدتی تبدیل به کتابی با همین عنوان گردید و علی‌رغم ممنوعیت و تدابیر شدید ساواک، به طرق گوناگون به دست مبارزان داخل کشور می‌رسید.