29 جمادی الاول
شهادت "شهید ثالث" (1264ق)
قتل ملامحمد تقی برغانی(شهید ثالث)، از نخستین اقدامات تروریستی حزب استعماری «بابیت-بهائیت» علیه علمای اعلام بود.
آن بزرگوار، عمر گرانبهای خویش را در راه دفاع از اسلام و مبارزه با افکار التقاطی فرقه‌های استعماری صرف کرد.
از این رو نگاهی اجمالی به زندگی وی را مناسب می‌دانیم.
ملامحمد تقی، در سال 1184 ق در قزوین به دنیا آمد.
پدرش "ملا محمد ملائکه برغانی" صاحب "تحفه الابرار" و "الدرّ الثمین" از مجتهدان اصولی بود و با علمای اخباری مانند "ملا خلیل قزوینی" و "شیخ یوسف بحرانی" مناظرات علمی ترتیب می‌داد و فرزندانش محمد تقی و محمدصادق از کودکی با شیوه‌های مبارزات فکری رشد می‌کردند.
شهیدثالث، تحصیلات دینی را در قزوین و نزد پدرش و نیز ملاآقا بیدآبادی آغاز کرد.
سپس در قم به محضر میرزای قمی شتافت.
مدتی نیز در اصفهان به تحصیل پرداخت و در نهایت به عتبات رفت و از محضر شیخ جعفر کاشف الغطاء، سید علی طباطبایی اصفهانی حائری(صاحب ریاض)، محمد باقر وحید بهبهانی، سید محمد طباطبایی (از رهبران مبارزات مردمی با روسها و معروف به سید محمد مجاهد) و.
.
.
بهره برد و به اجتهاد رسید.
(تصویر؛ مسجدشهید ثالث)
وی سپس به تهران هجرت کرد و به تدریس و ارشاد مردم پرداخت.
مدتی بعد به شهر خویش بازگشت.
مکتب علمی او برای فضلائی مانند برادرش شیخ محمد صالح برغانی، میرزا محمد تنکابنی، سید محمد حسین قزوینی، سیدصفدر و فرزندش سیدجمال‌الدین اسدآبادی و.
.
.
جاذبه داشت.
این مکتب‌علمی، کانون مبارزه با انحرافات فکری شیخیه و بابیه و برگزاری مناظره‌ها و مباحثات علمی بود.
ملامحمدتقی برغانی شخصاً با "شیخ احمد احسائی" موسس شیخیه مناظره کرد و وقتی انحراف وی را در "اصول دین"، "معاد" و "وجود مقدس حضرت ولی عصر(عج)" آشکار ساخت نسبت به پیامدهای این انحراف هشدار داد.
بعدها پیش‌بینی ملامحمدتقی، محقق شد، چرا که بابیت و بعد بهائیت با تکیه بر همین انحراف "شیخ احمد" حزب استعماری خود را بنا نهادند.
با این حال "شیخ احمد" با تکیه بر حمایت‌های "میرزا آغاسی" وزیر فتحعلیشاه، بر اندیشه‌های خود اصرار کرد و ملامحمدتقی، به ارتداد او حکم داد.
از این پس "شیخ احمد" به هر سو می‌رفت پیشاپیش می‌دید مکاتبات ملاحمدتقی با علمای بلاد انحرافاتش را آشکار کرده است تا این که در سفر حج درگذشت.
پس از شیخ احمد، ریاست شیخیه به "سیدکاظم رشتی" رسید.
او همانند شیخ احمد، مردم را به جستجوی "شیعه کاملی که "باب امام زمان" باشد فرامی‌خواند.
در مکتب او جمعی از جوانان ماجراجو مانند علی محمد شیرازی و زرین‌تاج(قره العین) بنت محمدصالح-برادر زاده ملامحمد تقی برغانی- حضور می‌یافتند.
چون سید کاظم درگذشت، علی‌محمد شیرازی دعوی جانشینی او کرد و صریح تر از سیدکاظم رشتی خود را "باب امام" نامید.
وی در سالهای بعد در سایه حمایت‌های عمال استعمار، ادعای "مهدویت"، "نبوت" و "الوهیت" کرد.
در این میان، مکتب برغانی با برگزاری جلسات مناظره و ارشاد مردم ابعاد توطئه دین ستیزانه استعمارگران را برای مردم تبیین می‌کرد و در مقابل، گروهی مانند زرین تاج(قره العین)، میرزا حسینعلی‌نوری(بهاء) و برادرش صبح‌ازل، ادعاهای علی محمد شیرازی را رواج می‌دادند.
آنها برای پیشبرد اهداف استعمارگران به ترور ملامحمدتقی دست زدند.
با توطئه زرین تاج، ملامحمدتقی هنگام اقامه "نماز شب" ترور شد.
وی دو روز در بستری بیماری بود تا اینکه در 29 جمادی‌الاولی 1264 ق به شهادت رسید.
پیکر وی را پس از تشییع در مسجدی در قزوین به خاک سپردند.
این مسجد که در نزدیکی حرم امامزاده حسین(ع) قرار دارد به احترام او «مسجد شهید ثالث» نامیده شد.
از شهید ثالث آثار متعددی از جمله رسائلی درباره "نماز جمعه"، "طهارت"، "نماز و روزه"، "قضای نمازها"، "دیات" و نیز "عیون الاصول"، در دو جلد، "منهج الاجتهاد" در 24 جلد، "ملخّص العقائد"، "مجالس المتقین" و.
.
.
برجای مانده است.