18 ربیع الثانی
رحلت عالم با بصیرت "ملا قربانعلی زنجانی"(1328 ق)
ملا قربانعلی زنجانی از مفاخر علمای با بصیرت و هوشیار در جریان نهضت مشروطیت است که متاسفانه در برابر هم مسلکان کجاندیش و معاصر، منزلت وی نادیده گرفته شده است.
از این رو به اجمال به معرفی وی می پردازیم.
ملاقربانعلی بن علی عسگر معروف به "حجتالاسلام" در حدود سال 1246ق در روستای ارغین شهرستان زنجان به دنیا آمد.
تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش و سپس مدرسه نصرالله خان زنجان و نزد آخوند ملاعلی قارپوزآبادی سپری کرد.
در همان سالها فتنه باب به تازگی در زنجان هم بلوا برپا کرده بود.
از این رو وی خود را مکلف دید برای کسب معارف اسلامی و مجاهده فکری به نجف عزیمت کند.
وی با وجود تنگدستی و با پشتکار فراوان از محضر بزرگانی چون صاحب جواهر، شیخ انصاری، شیخ راضی نجفی و سید حسین کوهکمری کسب فیض نمود و به درجه اجتهاد نائل گشت.
ملا قربانعلی پس از رحلت شیخ انصاری در سال 1281ق به شهر خود بازگشت و با احیای حوزه علمیه زنجان به پرورش شاگردان، ارشاد مردم و مبارزه فکری با فرقههای دست آموز استعمار پرداخت.
زهد، ساده زیستی و مردمداری وی از یک سو و عزت نفس، مناعت طبع و پاسخ ندادن به دعوت حکام محلی، موجب گردیده بود نفوذ معنوی وی از زنجان، همدان، تبریز، اردبیل و حتی آن سوی ارس فراتر رود.
احتشامالسلطنه از حکام زنجان در روزگار ناصرالدینشاه در خاطرات خود مینویسد: «آخوند ملا قربانعلی زنجانی مردی وارسته، فقیه، عالم و مورد توجه عموم مردم بود و ابداً با هیچ حکومتی رفت و آمد نمیکرد».
وی با تکیه بر همین نفوذ، با حکام محلی و بد دین مانند مهدی خان وزیرهمایون که حامی بهائیت بود به شدت مبارزه می کرد.
در نهضت تنباکو وی همانند دیگر علمای بلاد به تحکیم حکم تاریخی میرزای شیرازی پرداخت و در نهضت عدالتخانه که به تاسیس مشروطیت منجر گردید، می کوشید نفوذ استعمار در صفوف مشروطه خواهان را به مردم منطقه گوش زد کند.
از این رو هم صدا با شیخ فضلالله نوری در تهران، آقا سید محمدکاظم یزدی در عتبات، میرزا حسن مجتهد تبریزی در تبریز، ملا محمد خمامی در گیلان، میرزا مسعود شیخ الاسلام در قزوین و.
.
.
بر مشروعه بودن مشروطه تاکید می کرد.
در مقابل، خواص محلی و حلقه بهائیان، بابیان، فراماسونرهای زنجان به تخریب وجهه ملا قربانعلی می پرداختند و با مطرح کردن شخص دیگری به نام "شیخ ابراهیم زنجانی" میکوشیدند از زبان وی با مردم سخن بگویند و ملا قربانعلی را به انزوا بکشانند.
با عزل محمد علی شاه، عمال وابسته به اجانب قلع و قمع علمای با بصیرت را در بلاد مختلف آغاز کردند تا نظام جدید را به یک دولت سکولار تبدیل کنند.
در تهران با تشکیلی دادگاهی صوری که قضاوت آن را شیخ ابراهیم زنجانی بر عهده گرفت، شیخ فضلالله نوری را محکوم به اعدام کردند.
حکم اعدام از سوی "یپرم خان ارمنی" اجرا شد.
شیخ ابراهیم به پاس این خدمت به نمایندگی از مردم زنجان به مجلس دوم راه یافت.
و یپرم خان به پاس بر دار کردن شیخ فضل الله، رئیس نظمیه شد.
سپس مشروطه خواهان یپرم خان را به سرکوب مخالفان اعزام کردند.
وی در راه عزیمت به غرب کشور با اعمال نفوذ شیح ابراهیم زنجانی، ملا قربانعلی را دستگیر کرد و به تبعید اجباری به عتبات عالیات فرستاد.
ملا قربانعلی، تا آخرین لحظه عمر به تالیف و تدوین آثار علمی و نگارش رسالههائی پیرامون ابعاد نظام مبتنی بر "مشروطه مشروعه" ادامه داد.
از او آثاری چون رساله سؤال و جواب، رساله مفصل توضیحالمسائل، حاشیه بر تبصره المتعلمین فی احکامالدین، حاشیه بر مکاسب و.
.
.
باقی است.
آن بزرگوار سرانجام در سال 1328ق در تنهائی و غریبانه در کاظمین دار فانی را وداع گفت.