1 رجب المرجب
وقوع غزوه تبوک(9 ق)
به پیامبراسلام(ص) خبر داده شد که هرقل، قیصر روم، سپاهی بزرگ از رومیان تجهیز کرد و أعراب غرب شبه جزیره عربستان و منطقه شامات مانند لخمیان، جذامیان، عاملیان و غسانیان که در تحت نفوذ روم بوده و از حکومت مرکزی آن پیروی می کردند، نیز با آنان همراه شده و قصد هجوم به سرزمین مسلمانان را دارند و پیش قراولانشان حرکت کرده و به منطقه "بلقاء" رسیدند.
پیامبر اکرم(ص) نیز برای دفع تهاجمات احتمالی دشمن بزرگ، در صدد تجهیز نیرو و تهیه امکانات برآمد و از مسلمانان مدینه، مکه و طوایف و تیره های بیابان نشین یاری خواست.
با این که رسم پیامبر(ص) در سایر غزوات و سریه ها بر این نبود که نیت و هدفش را در آغاز آشکار سازد، در این غزوه، از آغاز نیتش را آشکار ساخت.
زیرا در این غزوه، رفتن بس دشوار و هوا سخت گرم و راه دراز بود.
از سوی دیگر، هنگام چیدن خرما و میوه ها بود و غلات مسلمانان در آن سال، اندک بود و تعداد نیروی دشمن و تجهیزات جنگی آنان بسیار زیاد.
به همین جهت، منافقان از رفتن به این غزوه و کمک کردن پیامبر(ص) امتناع نمودند و برخی از مسلمانان و بادیه نشینان نیز از رفتن عذرخواهی کرده و با آن حضرت، همراه نشدند.
اما مسلمانان خالص، آن حضرت را همراهی کرده و با جان و مال خویش در دفاع از کیان اسلام، استقامت ورزیدند.
سرانجام، سی هزار تن آمادگی خود را اعلام و در لشکرگاه "ثنیه الوداع" گرد آمدند و هزینه این نبرد با کمک های مردمی و پرداخت زکات تا حدودی تأمین شد.
پیامبر اسلام(ص) در رجب سال نهم قمری، به سوی سر حدات روم شرقی، که در آن زمان شامات را در اختیار داشتند، حرکت کرد.
"تبوک" دورترین مکانی بود که پیامبر(ص) در طی غزوات خود به آن جا مسافرت کرد و چون غیبتش طولانی می شدو از سوی منافقان باقیمانده و یهودیان پراکنده، واهمه داشت، حضرت علی(ع) را در مدینه باقی گذاشت و به وی سفارش های لازم را نمود و "حدیث منزله" را در این غزوه، در شأن امیرمؤمنان(ع) بیان داشت.
گرچه، جانشین رسمی پیامبر(ص) در مدینه، "سَباع بن عُرْفَطَه" و یا "مُحمّد بن مَسْلَمه" بود، ولی وجود حضرت علی(ع) در مدینه منوره، موجب اطمینان کامل خاطر پیامبر(ص) بود.
آن حضرت، چندین روز، راه پیمایی کرد، تا این که به سرزمین تبوک رسید.
در آن جا امیر "ایله" و اهالی "جرباء" و "اذرح" به نزد آن حضرت رسیده و با وی، به شرط پرداخت جزیه، مصالحه نمودند و در این باب سندی نوشتند.
پیامبر(ص) و مسلمانان مجاهد، به مدت بیست روز در تبوک اقامت نمودند ولی از سپاهیان دشمن خبری نشد.
آن حضرت، خالد بن ولید را برای دستگیری "اَکیدر بن عَبدالملک کِندی"، امیر منطقه "دَوْمَه الْجَنْدَل" به آن نواحی اعزام کرد.
برای پیامبر(ص) و مسلمانان در این مدت رویدادها و داستان های گوناگونی به وقوع پیوست، که بیان آن ها، موجب اطاله این مقال خواهد شد و محققان را به منابع ذیل ارجاع داده تا به طور تفصیلی از آن ها آگاهی یابند.
به هر ترتیب، پیامبر(ص) به سوی مدینه بازگشت و چون به مدینه نزدیک شد، به امر پروردگار "مسجد ضرار" را ویران و دستور داد آن را آتش زنند، تا زمینه نفاق و چند دستگی از میان مسلمانان رخت بربندد.
سرانجام، آن حضرت در ماه رمضان سال نهم قمری، به مدینه وارد شد.
گفتنی است بسیاری از آیه های سوره توبه(9)، درباره این غزوه و رفتار منافقان و عکس العمل های پیامبر(ص) نازل شد.
اکثر مورخان، تاریخ این غزوه را ماه رجب دانسته، بدون این که روز آن را تعیین کنند، ولی "محمد بن حبیب بغدادی"، در کتاب "الْمحبر" تاریخ حرکت پیامبر(ص) را نخستین روز ماه رجب سال نهم ذکر کرد.
(1) 1_ نک: الطبقات الکبری (محمد بن سعد)، ج2، ص 165؛ المحبر (محمد بن حبیب بغدادی)، ص 116؛ تاریخ الیعقوبی، ج2، ص 68؛ المغازی (واقدی)، ج2، ص 989؛ تاریخ ابن خلدون، ج1، ص 440؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (ص) (جعفر سبحانی)، ص 475؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج1، ص 90