11 ذی الحجه
وفات واقدی[صاحب المغازی] (207 ق)
ابو عبدالله، محمد بن عمر واقدی از دانشمندان و مورخان بزرگ اسلامی است که در سال 130 قمری،در خلافت مروان بن محمد[آخرین خلیفه اموی]در مدینه منوره دیده به جهان گشود.
مادرش از زنان ایرانی نژاد و فرزند عیسی بن جعفر بن سائب بود.
وی از أوان جوانی به تحصیل علوم اسلامی روی آورد و در آموختن و خواندن سیره نبوی وغزوات و جنگ های صدر اسلام، علاقه خاصی نشان داد و در این زمینه تلاش وافری به عمل آوردو پس از مدتی به گرد آوری احادیث و روایات مربوط به سییره پیامبر(ص)و غزوات آن حضرت پرداخت و به هر یک از اولاد صحابه،فرزندان شهدای صدر اسلام و یا فرزندان تابعین میرسید،هر خاطره ای که از آنان در باره حضور پدرانشان در جنگ و جهاد صدر اسلام نقل می کردند،گرد آوری می کرد و حتی برای تحقیق وآشنایی بیشتر، به محل وقوع جنگ ها می رفت و آنها را از نزدیک مورد بررسی قرار میداد.
در سالی که هارون الرشید عباسی به همراه وزیرش یحیی بن خالد بر مکی به مدینه رفته بودند،در پی کسی بودند که محل شهادت شهیدان صدر اسلام را به خوبی بداند و آنان را به تمامی مکانهای مورد نظر راهنمایی کند.
در آن ایام ،واقدی را به هارون الرشید معرفی کردند و واقدی،خلیفه وهمراهان وی را برای یافتن محل جنگ ها و مشهد شهدا راهنمایی کرد و خرسندی هارون و وزیرش یحیی بن خالد رافراهم کرد و به همین جهت مبلغ ده هزار درهم[که پول بسیار چشم گیرو زیادی بود] به وی هدیه دادندو از این راه، او را به خود جذب کردند.
وی، از آن پول بدهکاری های خویش را پرداخت و مشکلات زندگی خودرا برطرف نمود و به فرزندان و اطرافیان،مخصو صاًبه همسران فرزندان خویش، عطایای زیادی نمود و پس از مدتی مجدداًدست تنگ شد و برای در یافت مبالغ دیگر راهی عراق گردید.
در عراق هارون الرشید و به ویژه وزیرش یحیی بن خالد بر مکی از وی استقبال شایانی کرده و در هم و دینار زیادی به وی بخشیدند.
واقدی در دوران خلافت سه تن از عباسیان،یعنی هارون الرشید،امین و مأمون عباسی در بغداد به سر برد و از کمک هاو توجهات آنان برخوردار گردیدو حتی پس از خشم هارون نسبت به یحیی بن خالد و بر مکیان،منزلت واقدی در نزد خلفاء محفوظ ماند.
وی مدتی در جانب غربی دجله و در ایام مأمون عباسی در جانب شرقی دجله شهر بغداد،مقام قضاوت را بر عهده داشت و در این مدت،کتاب های زیادی را تألیف نمود،که بسیاری از آن ها از بین رفته و جز نام، چیزی از آن ها باقی نمانده است.
مهمترین تألیفات وی عبارتند از:المغازی،اخبار مکّه،الجمل،مقتل الحسین،کتاب السیره، صفین، الرّده والدّار،السقیفة،المناکح،مولدالحسن والحسین،التاریخ الکبیر و.
.
.
محمّد بن سعد زهری، نویسنده کتاب معروف "الطبقات الکبری" که خوداز دانشمندان
و تاریخ نگاران بزرگ اهل سنّت است،مقام شاگردی و منشی گری[کتابت]واقدی را بر عهده داشت و بیشتر کتاب ها و زندگی نامه واقدی،به دست وی نوشته شد.
واقدی با اینکه همانند سایر مورخان و دانشمندان اهل سنّت،تلاش بلیغی در موجّه جلوه دادن خلفای سه گانه [ابوبکر،عمروعثمان]و پرداختن به سریه هاوجنگ های آنان و افرادی همسان آنان به عمل آورد، با این حال نتوانست از دلاوریها،مجاهدت ها و قهرمانی های حضرت علی(ع)در اکثر غزوات و جنگ های صدر اسلام و بیان فضایل و مناقبت آن حضرت،چشم پوشی کرده و حقایق را نادیده بگیرد.
به همین جهت،برخی از مورخان اهل سنّت،وی را شیعه و یا مایل به شیعه دانسته و عدم اظهار شیعه گری اش را حمل بر تقیه نمودند.
ولی بسیاری از دانشمندان شیعه،این گفتار را نپذیرفته و وی را از علمای اسلامی غیر شیعه می دانند.
به هر روی، بنا به گفتار شاگردش محمد بن سعد زهری در کتاب "الطبقات الکبری" وی در شب سه شنبه یازدهم ذی حجّه، سال 207 قمری در 78 سالگی، در شهر بغداد وفات یافت و در قبرستان "خیزران" به خاک سپرده شد.
(1)
1- مقدمه کتاب "المغازی"، به قلم مارسدن جونسن.